Nhân sâm và nhung hươu là hai dược liệu được liệt kê đầu tiên trong tứ đại danh dược của Đông y: Sâm – Nhung – Quế – Phụ. Đây là hai loại dược liệu được rất nhiều nước trên thế giới ưa chuộng vì giá trị dinh dưỡng cao, không chỉ giúp tăng cường sức khỏe mà còn hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Cùng tìm hiểu và so sánh nhân sâm và nhung hươu thật kỹ lưỡng trước khi quyết định sử dụng.

Nhung hươu và nhân sâm nằm trong tứ đại danh dược của Đông Y

Nội dung chính

1. Tổng quan về nhân sâm và nhung hươu

Hai loại dược liệu quý nhân sâm và nhung hươu đều được phát hiện cách đây vài nghìn năm và được giới nghiên cứu phân tích qua rất nhiều thí nghiệm ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giới.

1.1. Tổng quan về nhân sâm

Các loại nhân sâm khác nhau được tìm thấy nhiều nơi trên thế giới và đã được sử dụng như một sản phẩm chăm sóc sức khỏe tự nhiên trong 5000 năm. Nhân sâm là một loài thực vật quý hiếm, được chăm sóc cẩn thận từ hạt giống cho đến khi cây trưởng thành.

Nhân sâm cũng là một cái tên mà bạn đã từng nghe qua, liên quan đến các sản phẩm và thực phẩm chức năng chăm sóc sức khỏe tự nhiên. Nhưng thực tế có rất nhiều loài nhân sâm khác nhau, được tìm thấy trên khắp thế giới. Có nhân sâm Panax, còn được gọi là nhân sâm Triều Tiên, và thường được gọi là Panax ginseng CA Meyer (theo tên nhà khoa học người Nga Carl Anton Meyer) có mặt ở Châu Á.

Panax quinquefolius, còn được gọi là nhân sâm Hoa Kỳ vì nó được tìm thấy trong tự nhiên ở Canada và Hoa Kỳ. Và một loại khác là Panax japonicus, còn được gọi là nhân sâm Nhật Bản.

Hình dáng các loại sâm tiêu biểu trên thế giới

Trong y học cổ truyền Trung Quốc, nhân sâm khô được sử dụng như một loại thuốc bổ để phục hồi và bổ sung năng lượng quan trọng. Nó cũng được sử dụng để điều trị thiếu máu, mất ngủ, viêm dạ dày, huyết áp bất thường và mệt mỏi…

So với lịch sử lâu đời và sự nghiên cứu rộng rãi về nhân sâm châu Á tiêu biểu là nhân sâm Hàn Quốc và Triều Tiên, việc nghiên cứu về nhân sâm Hoa Kỳ và các loại nhân sâm khác cho thấy, thành phần dinh dưỡng và cấu tạo của sâm Hàn Quốc vượt trội hơn.

Nghiên cứu của Hợp tác xã Nông nghiệp Nhân sâm Baekjegeumsan – Hàn Quốc

Thành phần làm nên sự khác biệt của các loại nhân sâm là Ginsenosides, còn được gọi là saponin triterpenoid với cấu trúc khung xương bốn vòng, chỉ có ở các loại nhân sâm. Cho đến nay, gần 200 ginsenosides đã được xác định trong nhân sâm Châu Á, và hơn 100 trong nhân sâm Hoa Kỳ, 49 ginsenosides cùng tồn tại ở cả hai loài thực vật. Trong phân tích hóa học của nhân sâm, ginsenosides Rb1, Rb2, Rb3, Rc, Rd, Re, Rf, Rg1 và p-F11 là những hợp chất quan trọng nhất cần được định lượng do hàm lượng dồi dào của chúng trong cây nhân sâm.

Hàn Quốc – thủ phủ của ngành công nghiệp nhân sâm đã có những nghiên cứu và kỹ thuật chế biến kỳ công được thế giới công nhận, nhờ đó giúp tạo ra nhiều loại sâm có hàm lượng Ginsenosides (saponin) cao nhất trong các loại sâm. Trong đó hắc sâm – sản phẩm từ chế biến từ nhân sâm Hàn Quốc 6 năm tuổi có chứa đến gần 40 hoạt chất Ginsenosides (saponin). Hàng nghìn công trình nghiên cứu chứng minh, Ginsenosides (saponin) đa dạng hơn trong nhân sâm Hàn Quốc, giúp hỗ trợ điều trị nhiều căn bệnh nguy hiểm.

1.2 Tổng quan về nhung hươu

Nhung hươu nai hay lộc nhung là sừng của hươu đực hay nai đực. Hàng năm, vào cuối mùa hạ, sừng hươu, nai rụng đi, mùa xuân năm sau mọc lại sừng mới. Sừng mới mọc rất mềm, mặt ngoài phủ đầy lông, sờ vào êm như nhung nên gọi là nhung hươu nai, bên trong chứa nhiều mạch máu. Nhung hươu có ở hầu hết tất cả các thành viên của họ hươu Cervidae.

Nhung hươu có ở hầu hết tất cả các thành viên của họ hươu Cervidae

Bằng chứng tài liệu đầu tiên về nhung hươu như một loại thuốc được tìm thấy từ một ngôi mộ ở Hồ Nam, Trung Quốc có niên đại 2000 năm. Việc sử dụng nhung có từ thời nhà Hán năm 206 trước Công nguyên đến năm 220 sau Công nguyên. Một văn bản y học thế kỷ 16 “Pen Ts’ao Kang Mu”, liệt kê một số chế phẩm nhung bao gồm thuốc viên, cồn thuốc và thuốc mỡ.

Trong y học cổ truyền Trung Quốc, nhung hươu đã được sử dụng hơn 2000 năm như một loại thuốc bổ, bồi bổ xương cốt, dưỡng huyết, tiêu sưng, chữa liệt dương. Nghiên cứu sau đó về nhung hươu có từ những năm 1980 ở Nga. Hàng trăm bài báo đã được xuất bản kể cả những bài báo do các nhà khoa học Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản ghi lại về tác dụng của nhung hươu.

Tại Hàn Quốc, nhung hươu cũng được sử dụng phổ biến để điều trị chứng thiếu máu và liệt dương và để kích thích hệ thống miễn dịch, cải thiện chức năng tim, lực cơ, phổi và thần kinh.

Nhung hươu đã được sử dụng hơn 2000 năm như một loại thuốc bổ

Bằng chứng thực nghiệm và một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy nhung hươu có thể có tác dụng hạ huyết áp, tạo hồng cầu, kích thích miễn dịch, chống viêm, chống lão hóa, chuyển hóa, bảo vệ và trẻ hóa có giá trị về mặt điều trị (Church, I 999). Ngày nay, nhung hươu được coi là phương pháp điều trị bệnh xương khớp, phòng ngừa khối u, tăng cường thể lực và sức bền, ở cả phương Đông và phương Tây.

Nghiên cứu về nhung hươu sớm nhất ở Nga vào những năm 1930, các nhà khoa học và dược sĩ đã cố gắng đưa ra lý luận khoa học đúng đắn cho những tác dụng điều trị được báo cáo này. Kết quả là hơn 250 bài báo đã được công bố về công dụng, thành phần và tác dụng sinh hóa của nhung hươu.

Một nghiên cứu của Đại học Georgia đã phát hiện ra 11 loại khoáng chất khác nhau trong gạc nhung hươu: canxi (19%) và phốt pho (10%), các nguyên tố phổ biến tiếp theo là magiê (1%) và natri (0,5%). Một lượng lớn các khoáng chất khác đã được tìm thấy, bao gồm kali, bari, sắt, nhôm, kẽm, stronti và mangan.

So với các quốc gia Nga, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Úc… New Zealand là nước có sản phẩm nhung hươu cao cấp nhất, bởi điều kiện và môi trường nuôi cũng như kỹ thuật sản xuất chuyên sâu. Mỗi năm New Zealand sản xuất 450-500 tấn nhung hươu đỏ.

Với các thông tin tổng quan về nhân sâm và nhung hươu vừa nêu sẽ giúp bạn có được cái nhìn sơ khởi về nguồn gốc và lịch sử phát hiện, đây là bức tranh tổng quát để đối chiếu thêm mức độ quý hiếm so với các loại dược liệu khác.

2. So sánh giá trị dinh dưỡng của nhân sâm và nhung hươu

Giống như nhiều loại thực phẩm từ động vật, nhung hươu chứa các polypeptit tự nhiên như các yếu tố tăng trưởng như IGF-1 hỗ trợ một cách tự nhiên chức năng hormone khỏe mạnh ở mọi người và testosterone ở những người có cơ quan sinh dục nam.

Nhung hươu có chứa chondroitin sulfate, một hợp chất có thể giúp điều trị bệnh viêm khớp. Prostaglandin, cũng có trong nhung hươu, được biết đến với tác dụng chống viêm.

Bên cạnh đó, trong nhung hươu chứa các hoạt chất sinh học được các dược sĩ và bác sĩ quan tâm: collagen, glycosaminoglycans, lipid (cụ thể là polysaccharides), hormone tăng trưởng và prostaglandin (có tác dụng sinh lý khác nhau, bao gồm co mạch, co hoặc giãn cơ trơn, viêm và kích thích tử cung).

Nhung hươu chứa nhiều thành phần giúp tăng trưởng

Nói tóm lại, khoa học ủng hộ những lợi ích về mặt lý thuyết đối với sức khỏe. Đặc biệt, nhung hươu rất giàu yếu tố tăng trưởng giống insulin 1 (IGF-1), một loại hormone có khả năng chống lão hóa và tăng cường hiệu suất, nhưng có thể thúc đẩy sự phát triển ung thư. Dưới đây là danh sách ngắn về những công dụng tiêu biểu mà nhung hươu mang đến cho sức khỏe:

Giảm cholesterol ở mức an toàn
Hỗ trợ điều trị cao huyết áp
Ngăn ngừa loãng xương
Hỗ trợ, tăng cường sức mạnh cho lưng dưới và đầu gối
Tăng cường hệ thống miễn dịch cho cơ thể
Cải thiện, giúp khả năng nhận thức tốt hơn
Hỗ trợ chức năng tình dục, khả năng sinh sản
Hỗ trợ sức khỏe sinh sản của phụ nữ
Bảo vệ chức năng cương dương ở nam giới

Nhân sâm là một trong những loại thuốc thảo dược được sử dụng rộng rãi nhất và được báo cáo là có nhiều ứng dụng chữa bệnh và dược lý hàng đầu trong các loại thảo dược. Ginsenosides (saponin), các thành phần dược lý chính của nhân sâm có tác dụng: chống co mạch, chống oxy hóa, chống viêm và chống ung thư. Khoảng 40 hợp chất ginsenoside đã được xác định. Công dụng tiêu biểu của nhân sâm đã được nghiên cứu và chứng minh gồm: hỗ trợ, điều trị các bệnh về máu, chống oxy hóa, chống viêm và chống ung thư, chậm quá trình lão hóa, hỗ tác dụng tích cực trong điều trị các bệnh rối loạn chức năng sinh dục, …

Người ta đã ghi nhận rằng nhân sâm và các thành phần của nó có nhiều tác dụng dược lý có lợi. Các thành phần của cây nhân sâm đã được chứng minh là tạo ra các tác dụng thích nghi, phục hồi, giãn mạch, điều hòa miễn dịch, chống viêm, chống oxy hóa, chống lão hóa, chống ung thư, chống mệt mỏi, chống đái tháo đường, chống trầm cảm và chống trầm cảm ở động vật và người. Ginsenosides và các thành phần hoạt tính khác từ nhân sâm được biết là có đặc tính bảo vệ thần kinh và hoạt động như một chất tăng cường nhận thức và trí nhớ.

Hắc sâm Hàn Quốc chứa gần 40 Saponin tự nhiên

Trong đó, tiêu biểu nhất là các loại nhân sâm của Hàn Quốc, cụ thể là hắc sâm chứa đến 40 loại Ginsenosides (saponin), có được kết quả này là nhờ vào những thuận lợi về điều kiện tự nhiên, kinh nghiệm sản xuất sâm lâu đời và kỹ thuật chế biến sâm tối ưu nhất trên thế giới, giúp hàm lượng dinh dưỡng của sâm Hàn Quốc vươn lên vị trí độc tôn. Do đó, đây là loại thảo dược hỗ trợ điều trị rất nhiều bệnh lý đơn giản đến nguy hiểm.

Tóm lại, nhân sâm và nhung hươu đều là những vị thuốc quý giá, theo tiến trình lịch sử từ khi được phát hiện cho đến nay chúng đã đóng góp, chữa lành nhiều bệnh lý và giúp con người sống khỏe mạnh, hạnh phúc hơn.

Ngày nay để so sánh nhân sâm và nhung hươu chúng ta cần xét về nhiều yếu tố khác, trong đó có yếu tố tiêu dùng “xanh” và bảo vệ động vật được nhiều người quan tâm, đòi hỏi cao trong các sản phẩm, trong đó có cả dược phẩm. Xu hướng tiêu dùng xanh thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tính xã hội và tính nhân văn của từng sản phẩm, chú trọng tiêu dùng bền vững và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài động vật. Do đó, các sản phẩm từ thiên nhiên như thảo mộc được đang được rất nhiều nước trên thế giới sử dụng rộng rãi. Vì chúng phù hợp với quy luật sinh lý của cơ thể con người và ưu điểm hơn hết là ít có những tác động có hại cho sức khỏe. Vì vậy, nhân sâm là “ ứng cử viên” sáng giá giúp hỗ trợ điều trị bệnh lý, tăng cường sức khỏe và đáp ứng được tiêu chí tiêu dùng “xanh”.